Η ιστορία του ΖΕΝ
(Α' μέρος)
Τι είναι το Ζεν κι από που προήλθε;
«Είναι διαλογισμός»
«Είναι ο ήχος που κάνει ένα χέρι, όταν χειροκροτεί!»
Αυτές είναι κάποιες απαντήσεις που πιθανώς θα μπορούσε να πάρει κανείς, εάν τυχαία ρωτούσε κάποιον, τι είναι το Ζεν.
Τι σημαίνουν όμως αυτές οι ιδέες μέσα στην παράδοση του Ζεν;
Και ποιος είναι ο σκοπός του διαλογισμού ή του κοάν μέσα στην παράδοση του Ζεν;
Για να γίνει κατανοητό το Ζεν, είναι απαραίτητο να γνωρίσουμε την καταγωγή και την εξέλιξή του ως μια εξαιρετικά μοναδική βουδιστική πρακτική.
Ο Ρυόκαν, δάσκαλος του Ζεν ζούσε πολύ απλά σε μία μικρή καλύβα στους πρόποδες ενός βουνού. Ένα απόγευμα επισκέφτηκε την καλύβα ένας κλέφτης, αλλά είδε πως δεν υπήρχε τίποτε για να κλέψει. Γυρνώντας ο Ρυόκαν βρήκε τον κλέφτη και του είπε: «Ίσως έχεις έρθει από μακριά για να με επισκεφτείς και δεν πρέπει να γυρίσεις πίσω με άδεια χέρια. Σε παρακαλώ πάρε τα ρούχα μου ως δώρο». Ο κλέφτης μπερδεύτηκε. Πήρε όμως τα ρούχα και έφυγε. Ο Ρυόκαν στεκόταν γυμνός και κοίταζε το φεγγάρι. «Αχ καημένε φίλε» συλλογίστηκε, «μακάρι να μπορούσα να σου χαρίσω αυτό το πανέμορφο φεγγάρι...»
Πολλοί κλάδοι του Βουδισμού στην Κίνα προέρχονται από την Ινδία.
Το Ch'an (τζαν) ήταν ένας από αυτούς τους κλάδους. Η προέλευσή του εντοπίζεται σε ένα σύνθετο σύστημα διαλογισμού από την Ινδία, που αποτελούσε βασική πρακτική για τον πρώιμο Βουδισμό.
Αυτός ο παραδοσιακός τρόπος διαλογισμού ονομάζεται dhyana yoga. Τόσο σημαντικό ήταν αυτό το σύστημα διαλογισμού, που το όνομα Ch'an, καθώς και το αντίστοιχο ιαπωνικό «Ζεν» προέρχονται από αυτό, έχοντας ως ρίζα την ινδική λέξη «dhyana».
Ο στόχος του dhyana είναι να ηρεμήσει το νου και να επιτρέψει στον ασκούμενο να κοιτάξει μέσα στην ίδια του τη συνείδηση, χωρίς περισπασμούς από τον έξω κόσμο. Το να κοιτάξει κανείς προς τα μέσα του και να απελευθερωθεί από τους περισπασμούς μέσω ενός ενδοσκοπικού διαλογισμού, είναι ένας τρόπος για να φτάσει σε ανώτερα επίπεδα συνειδητότητας.
Ο παραδοσιακός ινδικός διαλογισμός dhyana είχε τέσσερις βαθμίδες μετά την αρχική προετοιμασία της ανεύρεσης ενός διδασκάλου. Η ευθύνη του δασκάλου βρισκόταν στο να διδάξει στον μαθητή τι να κάνει, δίνοντάς του ένα κατάλληλο αντικείμενο διαλογισμού, ανάλογα με τις ανάγκες του.
Ο μαθητής τότε έβρισκε ένα μέρος για διαλογισμό και συγκεντρωνόταν στο αντικείμενο του διαλογισμού.
Στις τέσσερις βαθμίδες του dhyana, διάφορα είδη περισπασμών εμφανίζονται για να αποσπάσουν το μαθητή, μέχρι που αυτός οδηγείται από την ταραχώδη δραστηριότητα του κόσμου, σε μια ήρεμη και εστιασμένη νοητική συγκέντρωση.
Μία μέρα ο Μαντζούσρι, διδάσκαλος (βουδισάτβα) της σοφίας, επισκέφτηκε μία συγκέντρωση φωτισμένων. Όταν έφτασε, όλοι είχαν φύγει εκτός από τον Βούδα Σακυαμούνι και ένα κορίτσι, που καθόταν σε ένα χώρο με απαράμιλλη αγνότητα και είχε πέσει σε βαθύ διαλογισμό. Ο Μαντζούσρι ρώτησε τον Βούδα, πως ήταν δυνατόν ένα απλό κορίτσι να μπορεί να φτάσει σε τέτοιο βαθύ διαλογισμό, που ούτε εκείνος δεν μπορούσε να επιτύχει. Ο Βούδας αποκρίθηκε, «κάνε την να βγει από το διαλογισμό και ρώτησέ την μόνος σου». Έτσι ο Μαντζούσρι έκανε τρεις στροφές γύρω από την κοπέλα (τρόπος για να δείξει την ευλάβειά του) και μετά χτύπησε τα δάχτυλά του. Εκείνη απέμεινε σε βαθύ διαλογισμό. Μετά προσπάθησε να την αποσπάσει, χρησιμοποιώντας όλες τις μαγικές του δυνάμεις - προσπάθησε ακόμα και να την μεταφέρει στους υψηλότερους ουρανούς. Τίποτε δεν πετύχαινε, τόσο βαθιά ήταν η συγκέντρωσή της. Αλλά ξαφνικά, κάτω από τη γη ξεπήδησε ο Μόμυο, που δεν ήταν φωτισμένος. Χτύπησε μία φορά τα δάχτυλά του και το κορίτσι ξύπνησε.
Όταν ο Βουδισμός έκανε την εμφάνισή του στην Κίνα, από τα πρώτα ινδικά κείμενα που μεταφράστηκαν στην κινεζική γλώσσα, ήταν κείμενα που αφορούσαν διαλογισμούς. Εν τούτοις, συχνά φαινόντουσαν δυσνόητα και ακατάληπτα για τους Κινέζους. Μέσα από τα κείμενα αυτά, η πρακτική του διαλογισμού βρήκε ένα νέο χώρο έκφρασης μέσα σε ένα κλάδο του βουδισμού.
Η Dhyana yoga υιοθετήθηκε από την Κίνα, καθώς το περιεχόμενό της απλουστεύτηκε και το Ch'an έγινε ένας σημαντικός κλάδος του κινέζικου Βουδισμού. Αν και το Ch'an διατήρησε το διαλογισμό αποσκοπώντας στην προσέγγιση νέων επιπέδων συνειδητότητας, καθώς και τη σημασία της σχέσης δασκάλου-μαθητή της dhyana yoga, εξελίχθηκε πέρα από το να αποτελεί απλά σύστημα και έγινε δρόμος ζωής γι' αυτούς που το εξασκούσαν.
Έλεγχος ή μη έλεγχος;
Το ίδιο ζάρι δείχνει δύο πρόσωπα. Μη έλεγχος ή έλεγχος. Και τα δύο είναι ένα θλιβερό λάθος.
Η βασική ιδέα του Ch'an είναι η ανακάλυψη της βουδικής φύσης του ανθρώπου μέσα από διαρκή διαλογισμό και ενδοσκόπηση.
Αυτή η ιδέα ωστόσο χρειάζεται διευκρίνιση, ώστε να γίνει κατανοητή η θέση της μέσα στην παράδοση του Ch'an. Επιφανειακά φαίνεται να είναι ένας σχετικά απλός και εύκολα εξασκήσιμος στόχος, εν τούτοις κοιτώντας βαθύτερα μέσα στο Ch'an, μπορεί κανείς να διαπιστώσει, ότι δεν υπάρχει κάποια συμφωνία σχετικά με τον κατάλληλο τρόπο διαλογισμού, ώστε να ανακαλύψει κάποιος τη βουδική του φύση. Το ίδιο το Ch'an χωρίστηκε σε πολλές σχολές, αρκετές από τις οποίες παρήκμασαν και εξαφανίστηκαν. Επέζησε η βόρεια και η νότια σχολή, σχηματίζοντας τους δύο κύριους κλάδους του Ch'an. Ωστόσο, πριν εξεταστούν οι διαφορές τους, μια ματιά στις ομοιότητες μεταξύ τους μπορεί να αποκαλύψει το τι σημαίνει να ασκεί κάποιος το Ch'an.
Το ινδικό dhyana ήταν μια μέθοδος σταδιακής αυτοβελτίωσης.
Όταν το dhyana υιοθετήθηκε από την Κίνα, το Ch'an παραμέρισε το δρόμο της σταδιακής προσέγγισης στη φώτιση, υποστηρίζοντας την άμεση αφύπνιση. Το Ch'an μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς τα στάδια της βαθμιαίας αφύπνισης.
Το Samadhi (κατάσταση συνειδησιακής φώτισης) και το prajna (σοφία) ήταν συγκεκριμένα βήματα στον ινδικό διαλογισμό, αλλά στην υιοθέτηση αυτών των πρακτικών από την Κίνα, το samadhi και το prajna έπαψαν να είναι στάδια της πρακτικής, αλλά θεωρήθηκαν καταστάσεις μέσα στο νου, που είναι πάντοτε παρούσες.
Με τους όρους της πρακτικής διαλογισμού του Ch'an, τα στάδια του dhyana αντιμετωπίζονταν ως πάντα παρόντα, για το λόγο αυτό η ξαφνική φώτιση θεωρήθηκε εξ ολοκλήρου εφικτή.
Τελικά το Ch'an κατέληξε να αποβάλλει και το samadhi και το prajna, εφόσον αποτελούσαν πια ήδη ένα τμήμα του αφυπνισμένου νου.
Έχει ένας σκύλος βουδική φύση; Αυτή είναι η πιο σημαντική ερώτηση. Εάν απαντήσεις ναι ή όχι, Θα χάσεις τη βουδική σου φύση.
Η άμεση αφύπνιση είναι απλά η ξαφνική συνειδητοποίηση της βουδικής μας φύσης.
Είναι από αυτό το σημείο και έπειτα, που το Ch'an αφήνει εντελώς πίσω του την ινδική του καταγωγή και γίνεται μια παράδοση με μια απαράμιλλη κινέζικη απόχρωση. Το μόνο εμφανές ίχνος του dhyana yoga μέσα στο Ch'an, είναι η σχέση μεταξύ δασκάλου και μαθητή. Ο μαθητής εκτελεί όλες τις ασκήσεις κάτω από την καθοδήγηση του διδασκάλου, ο οποίος αποφασίζει για την κατάσταση της προόδου και της κατανόησης του μαθητή, μέχρι που τελικά μεταβιβάζει τις διδασκαλίες του σε αυτόν. Ωστόσο, η μεταβίβαση της διδασκαλίας διέρχεται από μια ξαφνική καμπή. Μέσα στο Ch'an, ο δάσκαλος περνά τη διδασκαλία στο μαθητή μέσα από μια άμεση νοητική μεταβίβαση. Το κατά πόσον αυτή η μεταβίβαση αποτελεί κάποια μορφή τηλεπαθητικής μεταφοράς ή όχι, δεν είναι σημαντικό. Αυτό που έχει σημασία είναι περισσότερο το συμβολικό νόημα πίσω από αυτό.
Η αφύπνιση είναι στην ουσία της μια ανείπωτη εμπειρία.
Καμιά γλωσσική περιγραφή δε θα μπορούσε ποτέ να ελπίζει να συλλάβει την ουσία της εμπειρίας, έτσι η μοναδική πρακτική οδηγία στο Ch'an συνίσταται στην άμεση μεταβίβαση της εμπειρίας της αφύπνισης.
Το Ch'an δίνει έμφαση στην αποφυγή της προσκόλλησης στη γλώσσα, αξιώνοντας ότι είναι μια μεταβίβαση του Βουδισμού έξω από τα ιερά βιβλία και τονίζει τη σημασία του διαλογισμού.
Οι λέξεις δε θεωρούνται αναγκαίες για την μετάδοση των ιδεών, λόγω του ότι όταν κάποιος αφυπνιστεί, έχει υπερβεί τις νοητικές διακρίσεις και αντιλαμβάνεται μόνο το αδιαφοροποίητο.
Οι λέξεις χρησιμεύουν μόνο για να περιγράψουν και να διαφοροποιήσουν ένα πράγμα από ένα άλλο, αλλά ο αφυπνισμένος νους βρίσκεται πίσω από αυτές τις διαφοροποιήσεις. Σ' αυτήν την αδιαφοροποίητη κατάσταση βρίσκει κάποιος τη βουδική του φύση μέσα στο Ch'an.
Η αίσθηση του να είσαι παρόν μαζί με όλα τα όντα, βιώνεται μέσα από μια άμεση, στιγμιαία και διαισθητική αντίληψη.
Ο διαλογισμός είναι ο τρόπος για να φτάσει κάποιος σ' αυτή την διαισθητική αντίληψη μέσα στη βουδική του φύση. Αυτό οδηγεί στη φώτιση, που είναι η αναγνώριση της ενότητας του παντός, σαν ένα αδιαφοροποίητο όλον.
Βασικά, το φως υπάρχει μέσα σε καθέναν από εμάς, μόνο που χρειάζεται να το συνειδητοποιήσουμε.
Κατά κάποιον τρόπο, η αποδοχή του εαυτού και της ζωής όπως είναι, μας κάνει να αφυπνιστούμε. Αυτή η κατάσταση ύπαρξης είναι η ίδια για όλους τους ασκούμενους στο Ch'an, αλλά διαφορετικοί δάσκαλοι είχαν διαφορετικές μεθόδους, ώστε να φέρουν τους μαθητές τους στην κατάσταση της φώτισης.
Ένας μοναχός είδε μια χελώνα στον κήπο του μοναστηριού του Νταϊζούι και ρώτησε τον δάσκαλο: «Όλα τα ζώα σκεπάζουν τα κοκάλα τους με σάρκα και δέρμα. Γιατί αυτό το ζώο σκεπάζει τη σάρκα και το δέρμα του με κόκαλα;» Τότε ο δάσκαλος Νταϊζούι έβγαλε το σανδάλι του και σκέπασε μ' αυτό τη χελώνα
(Β' μέρος)
Οι δυο βασικές σχολές του Ζεν Bodhidharma.
Δεν μπορείς να τον περιγράψεις, δεν μπορείς να τον απεικονίσεις.
Δεν μπορείς να τον θαυμάσεις, δεν μπορείς να τον αισθανθείς.
Είναι ο αληθινός σου Εαυτός, δεν έχει που να κρυφτεί.
Όταν οι λέξεις καταστρέφονται, δεν θα καταστραφεί.
Το Ζεν προέρχεται από τις διδασκαλίες του Bodhidharma, αλλά όταν ήρθε στην Κίνα σχηματίστηκαν καινούργιες ερμηνείες, που οδήγησαν σε νέες σχολές του Ζεν. Οι περισσότερες από αυτές τις σχολές τελικά έκλεισαν, αλλά δύο κατάφεραν να επιβιώσουν και να ευημερήσουν: η σχολή του Ts'ao-tung χαρακτηρίζεται από διαλογισμό σε κάθισμα, κάτω από την καθοδήγηση ενός δασκάλου. Σε αυτή τη σχολή ο δάσκαλος διδάσκει άμεσα και κρυφά με προφορικές οδηγίες, δίνοντας έμφαση στο επιχείρημα και την αιτία. Αυτή η βόρεια σχολή ερμηνεύει την έννοια της άμεσης φώτισης μέσα από μια διαδικασία σταδιακής καλλιέργειας. Μετά την αρχική εμπειρία αφύπνισης, χρειάζεται περαιτέρω πνευματική ανάπτυξη, ώστε να αποκτήσει τελικά πρακτική σημασία για το άτομο.
Η δεύτερη σχολή είναι η νότια σχολή της άμεσης φώτισης άμεσης καλλιέργειας, στην οποία και οι δύο όψεις (φώτιση και πνευματική καλλιέργεια) τελειοποιούνται ταυτόχρονα. Αυτή είναι η σχολή του Lin-chi, που χαρακτηρίζεται από τη χρήση των kung-an (κοάν) για να σπάσουν τους συνηθισμένους τρόπους σκέψεις του μαθητή, ώστε αυτός να φτάσει στην πνευματική αφύπνιση.
Το Ζεν ως τρόπος ζωής μπορεί καλύτερα να περιγραφεί στη σχολή του Lin-chi. Το Lin-chi I-hsuan απέρριψε τυπικές πρακτικές, εστιάζοντας αντίθετα σε καθημερινές δραστηριότητες. Καθημερινές δραστηριότητες όπως το φαγητό, ο ύπνος, η ενδυμασία, ή οτιδήποτε άλλο, θεωρούνταν ως εκδηλώσεις του ατόμου στον κόσμο της ύπαρξης.
Θα μπορούσε ίσως να φανεί παράδοξο, το ότι η προσοχή μας στις καθημερινές δραστηριότητες είναι αυτή που θα μας κάνει να μοιάσουμε με τον Βούδα.
Η φώτιση σε αυτούς που δεν την έχουνε βιώσει, μοιάζει σαν κάτι το μακρινό και υπερφυσικό, κάτι που βρίσκεται πέρα από τα όρια της οικείας μας πραγματικότητας. Αλλά όπως αναφέρθηκε προηγούμενα, η αναγνώριση της βουδικής φύσης κάποιου, σημαίνει την αναγνώριση της ενότητας όλων των όντων σε μια αδιαφοροποίητη κατάσταση.
Οι καθημερινές δραστηριότητες μπορούν να ειδωθούν ως μια εκδήλωση της βουδικής φύσης κάποιου, επειδή ο αφυπνισμένος νους μπορεί να συλλάβει το Παν και τη μη δυαδική του φύση. Η συνειδητοποίηση της βουδικής φύσης του ατόμου, ανυψώνει τις καθημερινές του δραστηριότητες σε ένα επίπεδο αντίστοιχο με αυτό του διαλογισμού.
Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε, πως ακόμα και μία απλή καθημερινή σπιτική δραστηριότητα, εάν γίνεται με συνείδηση και πνευματικό σκοπό, τότε αποτελεί μία πράξη διαλογισμού.
Η μη-δυαδικότητα της κατάστασης της φώτισης οδηγεί στην «Τετραπλή Ανάλυση του Lin-chi», στην οποία η υποκειμενικότητα και η αντικειμενικότητα εναλλάσσονται διαρκώς μεταξύ τους.
Τα τέσσερα χαρακτηριστικά της «Τετραπλής Ανάλυσης» είναι η άρνηση της υποκειμενικότητας, η άρνηση της αντικειμενικότητας, η άρνηση και των δύο και η μη άρνηση της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας.
Αυτά τα χαρακτηριστικά αντιπροσωπεύουν την διαδρομή από την κατάσταση της άγνοιας στην κατάσταση της επίγνωσης, η οποία εκδηλώνεται στη καθημερινή ζωή. Όπως αναφέρθηκε προηγούμενα, η φώτιση αποδέχεται τον άνθρωπο και τη ζωή όπως είναι, και αυτό για το Lin-chi αντιστοιχεί στο να μην αρνείται τελικά ούτε την αντικειμενικότητα, αλλά ούτε και την υποκειμενικότητα. Η ταυτόχρονη αντίληψη μέσα και από τους δύο τρόπους θέασης των πραγμάτων είναι μια έμφυτη ποιότητα, η βουδική φύση μέσα στο άτομο, και η άμεση αφύπνιση συμβαίνει με την αναγνώριση αυτού του γεγονότος.
Δύο μοναχοί διαφωνούσαν σχετικά με μια σημαία. Ο ένας είπε, «η σημαία κινείται». Ο άλλος απάντησε, «ο άνεμος κινείται». Ένας δάσκαλος έτυχε να περνάει. Τους είπε: «Ούτε ο άνεμος, μα ούτε και η σημαία. Το μυαλό σας κινείται». Άνεμος, σημαία, κινήσεις του νου. Η ίδια κατανόηση. Όταν ανοίγει το στόμα Όλα είναι λάθος.
Η σχολή του Lin-chi είναι επίσης μια σχολή άμεσης καλλιέργειας.
Φαίνεται ίσως σχεδόν αδύνατο να καταφέρεις κάτι χωρίς να προσπαθήσεις Χωρίς την καταβολή κάποιου είδους προσπάθειας, πώς είναι δυνατόν να αναφέρεται το Lin-chi στην άμεση καλλιέργεια; Υπολογίζεται ότι αυτό θα προκληθεί από κάτι έμφυτο μέσα σε όλα τα έμψυχα όντα, που ονομάζεται πίστη. Η ιδέα της πίστης αποδέχεται κάθε άτομο ως ήδη φωτισμένο. Ταυτόχρονα, η πίστη ακτινοβολεί από τη βουδική φύση του ατόμου ώστε να υποκινήσει την αφύπνιση. Η διαδικασία τότε, είναι ίδια με το αποτέλεσμα. Αυτό φαίνεται ως μια αντίφαση. Είναι σα να λέμε ότι το ταξίδι για κάπου είναι ταυτόσημο με το να είναι κάποιος ήδη εκεί, ή «όπου κι αν πας, εκεί είσαι».
Αυτή η ιδέα της άμεσης αφύπνισης άμεσης καλλιέργειας φαίνεται εντελώς παράλογη. Κι όμως, μπορεί να μην είναι έτσι. Η μόνη διαφορά μεταξύ του αφυπνισμένου και του μη αφυπνισμένου νου είναι στην αντίληψη. Ο αφυπνισμένος νους είναι ενήμερος ότι όλα είναι εκδήλωση της βουδικής φύσης, ενώ ο μη αφυπνισμένος νους δεν είναι ενήμερος. Δε χρειάζεται κάποια μακρόχρονη διαδικασία καλλιέργειας, επειδή η φύση βρίσκεται παντού.
Ένας μοναχός ρώτησε τον Νανσέν: «Υπάρχει κάποια διδασκαλία που δεν έχει ειπωθεί ποτέ από κάποιον δάσκαλο;» Ο Νανσέν είπε, «ναι υπάρχει. «Ποια είναι αυτή;» ρώτησε ο μοναχός. Ο Νανσέν απάντησε: «Δεν είναι νους, δεν είναι Βούδας, δεν είναι τίποτα.» Ο Νανσέν ήταν καλός και έχασε το θησαυρό του. Αληθινά, οι λέξεις δεν έχουν δύναμη. Ακόμα και αν το βουνό γίνει θάλασσα, Οι λέξεις δεν μπορούν να ανοίξουν τον νου.
Η ιστορία του ΖΕΝ
(Γ' μέρος)
Zazen
Ο ρόλος των κοάν μέσα στο Ζεν.
Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να ανακαλύψεις, ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα.
Η σχολή του Lin-chi είναι γνωστή για τον ιδιαίτερο τρόπο που παρακινεί το άτομο για να φωτιστεί.
Τα κοάν (kung-an) είναι ένα είδος παράδοξων γρίφων: «Ζεν είναι ο ήχος που κάνει το ένα χέρι όταν χειροκροτεί».
Ο καθένας γνωρίζει ότι ένα χέρι από μόνο του δεν μπορεί να χειροκροτήσει, έτσι πώς μπορεί να υπάρχει ο ήχος του ενός χεριού που χειροκροτεί, χωρίς να υπάρχει το δεύτερο χέρι που συμπληρώνει το χειροκρότημα;
Ο μαθητής διαλογίζεται στο κοάν, μέχρι ο δάσκαλος να αποφασίσει ότι ο μαθητής έχει αποκτήσει μια διαισθητική κατανόηση της βαθύτερης σημασίας του κοάν.
Τον ίδιο σκοπό (αυτόν της διαισθητικής κατανόησης) συναντάμε σε διάλογους που αφορούν επίδοξους μαθητές για τη σχολή του Hong-chou του Ma-tsu. Ο μαθητής κάνει μιαν «ανόητη» ερώτηση και παίρνει μια απάντηση που δεν έχει κανένα νόημα. Μια τέτοια απάντηση σε αυτή τη σχολή του Ζεν θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, από μια κραυγή προς το μαθητή, μέχρι μια απλή χειρονομία, όπως το να δείξει ο δάσκαλος με το δάχτυλό του προς κάποιο σημείο, επειδή η προφορική απάντηση δε θα ήταν κατάλληλη για την ερώτηση του μαθητή. Με τέτοιες χωρίς νόημα απαντήσεις σε ερωτήσεις, θα φαινόταν σαν τα κοάν να μην είχαν κάποιο βάσιμο σκοπό. Αυτοί οι διάλογοι όμως, εξυπηρετούσαν ένα πολύ σημαντικό σκοπό. Όπως προαναφέρθηκε, η επίγνωση είναι αληθινά η μόνη διαφορά μεταξύ του αφυπνισμένου και του μη αφυπνισμένου νου. Αποφεύγοντας τη νοητική έπαρση του μαθητή, το κοάν χρησιμοποιείται για να διεγείρει την αφύπνιση. Βοηθά το μαθητή να παραμένει στη θέση του, προστατεύοντάς τον από την πτώση σε μια εγωιστική και αλαζονική στάση.
Το κοάν δε μπορεί να γίνει κατανοητό μέσα από λογικό συλλογισμό. Μπορεί μόνο να κατανοηθεί μέσα από μια αποφατική αντίληψη της ανέκφραστης βουδικής φύσης μέσα στο άτομο.
Όσο βαθιά κι αν είναι η γνώση σου από τη μελέτη των γραφών, δεν είναι μεγαλύτερη από μία τρίχα μαλλιών.
Στην απεραντοσύνη του διαστήματος, όσο σημαντική κι αν φαίνεται η κοσμική σου εμπειρία, δεν είναι περισσότερη από μία σταγόνα νερού σε μια βαθιά ρεματιά.
Υπήρχαν πολυάριθμα κοάν, όλα με το στόχο να βοηθήσουν ένα μαθητή να φτάσει στη φώτιση.
Η σχολή του Yuan-wu-Lin-chi πήγε ένα βήμα παραπέρα. Σε αυτή τη σχολή ένα μονάχα κοάν ήταν αρκετό ώστε να αφυπνίσει το μαθητή, καθώς όλη η διδασκαλία του Ζεν και του Βουδισμού μπορούσε να βρεθεί μέσα στο διαλογισμό.
Ο Ta-Hui το προχώρησε ακόμα περισσότερο. Εισήγαγε την έννοια του διαλογισμού k'an-hua, στον οποίο όλο το κοάν δεν είναι σημαντικό, αντιθέτως είναι το hua-t'ou (φράση κλειδί στο κοάν), που αξίζει την εστίαση του διαλογισμού. Το K'an-hua Ζεν δεν αλλάζει ωστόσο το σκοπό του διαλογισμού. Εξακολουθεί να βοηθά το μαθητή να οδηγηθεί στη φώτιση, ξεπερνώντας τη δυιστική σκέψη, για να φτάσει στην κατανόηση της ανείπωτης ποιότητας της βουδικής φύσης. Όπως το κοάν, έτσι και το hua-t'ou μπορεί να γίνει μόνο κατανοητό μέσα από αποφατική αντίληψη. Είτε ο διαλογισμός γίνεται πάνω σε πολλά κοάν, σε ένα κοάν, ή στο hua-t'ou του κοάν, χρησιμεύει ως μια ώθηση για αφύπνιση και ως ένα εμπόδιο για έπαρση μέσα στο μαθητή.
Είναι σα να έχεις ένα μάτι, που βλέπει όλες τις μορφές αλλά δεν βλέπει τον εαυτό του. Έτσι είναι ο νους σου. Το φως του φτάνει παντού και αγκαλιάζει τα πάντα. Τότε, γιατί δεν μπορεί να γνωρίσει τον εαυτό του;
Η εξέλιξη του Ζεν Η σχολή του Lin-chi μεταδόθηκε στην Ιαπωνία και μεταφράστηκε σε «Rinzai» και το kung-an σε κοάν.
Ο δεύτερος μεγαλύτερος κλάδος του Ζεν, το Ts'ao-tung, επίσης μεταδόθηκε στην Ιαπωνία. Είναι γνωστός ως η σχολή του Soto.
Το Ζεν διατηρεί πολλές ομοιότητες με τον πρόδρομό του, το Ch'an.
Το Ζεν όπως το Ch'an και το dhyana, εξακολουθεί να σημαίνει διαλογισμό.
Η εμπειρία της φώτισης μεταδίδεται άμεσα και η εμπειρία αντιμετωπίζεται ως ταυτόσημη με αυτή του Βούδα Shakyamuni και όλων των προηγούμενων από αυτόν.
Η ανικανότητα της γλώσσας να μεταβιβάσει την εμπειρία της φώτισης, αποτελεί χαρακτηριστικό του Ζεν.
Το Ζεν ακόμη κράτησε την ίδια ιδέα με το Ch'an, ότι η βουδική φύση βρίσκεται μέσα στο άτομο.
Αλλά η σχολή του Soto, όσον αφορά τη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί, στρέφεται σε μία θέαση που αποκλίνει από αυτή του Rinzai Zen.
Η φώτιση είναι σαν το φεγγάρι που καθρεφτίζεται στο νερό. Το φεγγάρι δε βρέχεται, ούτε το νερό σπάει. Παρόλο που το φως του είναι ευρύ και μεγαλοπρεπές, το φεγγάρι αντανακλάται ακόμα και σε μια μικρή λασπωμένη λακκούβα.
Όλο το φεγγάρι και ολόκληρος ο ουρανός αντανακλούνται σε μία δροσοσταλίδα στο χορτάρι.
Έχει δειχτεί η σημασία που είχε το κοάν για τη σχολή του Lin-chi, όπως επίσης και η ιδέα της άμεσης φώτισης άμεσης καλλιέργειας.
Η σχολή του Soto δεν κράτησε την ίδια άποψη.
Ο Dogen υποτίμησε το κοάν, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στο zazen (κάθισμα σε διαλογισμό, χωρίς να υπάρχει κάποιο θέμα ή αντικείμενο διαλογισμού, παρά μόνο η πλήρης ηρεμία του νου) και στον καθαρό νου ως δρόμο για να φτάσει το άτομο στη φώτιση. Ακόμη, δεν υπήρχε θέμα άμεσης καλλιέργειας, αλλά αντίθετα μια σταδιακή πορεία ζωής προς την επίγνωση.
Για τον Dogen η πλήρης αφύπνιση δεν μπορούσε να έρθει μονομιάς. Θα μπορούσε να συμβεί μέσα από μια αργή διαδικασία ανάπτυξης. Το Zazen αντιστοιχούσε στην αντίληψη της βουδικής φύσης, ή στην άμεση φώτιση, ωστόσο η άποψη του Dogen ήταν ότι το να φτάσει κανείς στη συνειδητοποίηση της βουδικής του φύσης δεν ήταν κάτι το στατικό, που θα μπορούσε να προσεγγιστεί άμεσα, αλλά αναπτυσσόταν μέσα από κάθε προσπάθεια. Ο Dogen έδωσε έμφαση στη σημασία της απλής πρακτικής του zazen, η οποία εκείνη την εποχή ως απλή πρακτική κυριαρχούσε στα βουδιστικά κινήματα της Ιαπωνίας. Με το κάθισμα στο διαλογισμό, το άτομο καλείται να μη σκέφτεται τίποτε.
Όλα τα πράγματα πρέπει να αφεθούν να φύγουν, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού.
Στο Soto Zen εμφανίζεται μια σπουδαία ιαπωνική αρχή: «αποκοίμισε το σώμα και το νου», που αναφέρεται ότι σημαίνει το ίδιο με το zazen.
Κατά τον Dosen, το zazen ήταν μια βασική αλήθεια του Βουδισμού. Ήταν ο καλύτερος τρόπος για να φτάσει το άτομο στη φώτιση, επειδή διαμέσου του zazen, το άτομο εξασφάλιζε τη συνειδητοποίηση της βουδικής του φύσης. Στην ουσία, μια από τις κριτικές που ο Dogen εξέφρασε εναντίον της χρήσης των κοάν της σχολής του Rinzai, ήταν ότι η χρήση των κοάν για την επίτευξη της φώτισης, αποτελούσε από μόνη της μία προσκόλληση (προσκόλληση στη φώτιση).
Αυτοί που θεωρούν την καθημερινή ζωή ως εμπόδιο στο Δάρμα, δεν βλέπουν το Δάρμα στις καθημερινές τους δράσεις. Δεν έχουν ακόμα ανακαλύψει, ότι δεν υπάρχει δράση έξω από το Δάρμα.
Σε κάθε περίπτωση, ο διαλογισμός είναι το κλειδί για το Ch'an ή το Ζεν, όποια μορφή κι αν παίρνει αυτός.
Η σύγχρονη πρακτική του Ζεν μοιάζει ελάχιστα με την καταγωγή της από την dhyana yoga, αλλά αυτό έχει μικρή σημασία.
Ακόμη και μέσα από την εξέλιξη, ο βασικός σκοπός είναι περίπου ο ίδιος, είτε ονομάζεται dhyana, Ζεν, ή Ch'an.
Με την πειθαρχημένη εξάσκηση του διαλογισμού, το άτομο είναι ικανό να επιτύχει μεγαλύτερα επίπεδα πνευματικής ανάπτυξης.
Μέσα στο ίδιο το Ch'an εξάλλου, αν και το όνομα της σχολής μπορεί να αλλάζει, οι μέθοδοι των δασκάλων μπορεί να διαφέρουν, ο στόχος που αναζητείται είναι πάντα ο ίδιος: Κάθε άτομο μπορεί να βρει τη βουδική του φύση και να ζήσει κάθε λεπτό και κάθε δράση της ζωής του μέσα στην κατάσταση της φώτισης.
Υπάρχουν χιλιάδες χιλιάδων μαθητές που ασκήθηκαν στο Διαλογισμό και έδρεψαν τους καρπούς του. Μην αμφιβάλλεις για τις δυνατότητές του, εξαιτίας της απλότητας της μεθόδου. Εάν δεν μπορείς να βρεις την αλήθεια εκεί όπου βρίσκεσαι, που αλλού περιμένεις να την βρεις;
">
.jpg)
