There are loves which seem to reach an end but then bloom and in the autumn evenings turn green again, just like the love I feel for you

Είναι η μονογαμία φυσική κατάσταση;
Έφη Δελμούζου, Ιατρική Ανθρωπολόγος

Οι άνθρωποι ήταν ανέκαθεν μονογαμικοί; Γιατί ξεκινήσαμε να ζευγαρώνουμε για μια ζωή; Και είμαστε το μόνο είδος που πιστεύει ότι, εάν κάποιος μας ταιριάζει, δεν χρειάζονται περισσότεροι σύντροφοι; Φως στο καυτό αυτό ερώτημα προσπαθούν να ρίξουν από δύο διαφορετικές σκοπιές η πύλη υγείας healthgate και η ιατρική ανθρωπολόγος και συντάκτρια του health.in.gr Έφη Δελμούζου.

Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύεται στο healthgate, βασισμένοι στο δυτικό πρότυπο ζωής, υποθέτουμε ότι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι μονογαμικοί. Μπορεί ακόμα να φανταζόμαστε τους παλαιολιθικούς προγόνους μας να χαίρονται τις συζυγικές τους νύχτες δίπλα στη φωτιά συζητώντας για το τελευταίο θήραμα που κατάφεραν να σκοτώσουν.

Αν κοιτάξουμε τις στατιστικές, θα αναρωτηθούμε αν πράγματι ο προορισμός του Homo Sapiens ήταν να περνά τη ζωή του με ένα και μόνο σύντροφο, καθώς, βάσει των τελευταίων στατιστικών στις ΗΠΑ, μόνο το 2000, περισσότερα από ένα εκατομμύριο ζευγάρια κατέληξαν στο διαζύγιο. Στην ίδια χώρα στοιχεία ερευνών καταδεικνύουν ότι ένας στους πέντε άνδρες και μία στις δέκα γυναίκες έχουν απατήσει το σύντροφό τους.

Αυτά τα νούμερα εύλογα εγείρουν μέσα μας ερωτήματα του τύπου: "Είμαστε από τη φύση μας πραγματικά μονογαμικοί;", "Είμαστε ανέκαθεν μονογαμικοί;", "Γιατί προτιμούμε ένα ταίρι αντί πολλά;". Μια ματιά στο εξελικτικό μας παρελθόν δίνει κάποιες απαντήσεις.


Τι μας διδάσκουν τα πρωτεύοντα θηλαστικά;

Το healthgate επισημαίνει ότι, εάν εξετάσουμε τα σεξουαλικά ήθη των θηλαστικών, δεν θα συναντήσουμε συχνά τη στάση "μέχρι να μας χωρίσει ο θάνατος".

Οι χιμπατζήδες και οι ουρακοτάγκοι ζουν μια αχαλίνωτη σεξουαλική ζωή.

"Μέχρι πρόσφατα οι ανθρωπολόγοι υπέθεταν ότι οι πίθηκοι, τουλάχιστον, υπερασπίζονταν τις οικογενειακές αξίες των πρωτευόντων. Τα ζευγάρια των πιθήκων ζουν με τα παιδιά τους σε διαφορετικά κομμάτια γης και μιμούνται το πρότυπο της πυρηνικής οικογένειας των ανθρώπων σε τέτοιο βαθμό, ώστε το μόνο που τους λείπει είναι... ένα minivan για τις μετακινήσεις τους. Ωστόσο, σύμφωνα με τη Linda Wolfe, επικεφαλής του τμήματος Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Καρολίνας, ακόμα και οι πίθηκοι ζευγαρώνουν με πρωτεύοντα διαφορετικά από τους συζύγους τους.

Φυσικά, οι άνθρωποι δεν είναι πίθηκοι και οι ανθρωπολόγοι συμφωνούν ότι μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν για τους προγόνους μας με βάση τα συμπεράσματα που εξάγονται από τα πρωτεύοντα.

"Η αναζήτηση πληροφοριών από τους ανθρωπολόγους για το σεξουαλικό μας παρελθόν στρέφεται και στη μελέτη του ανθρώπινου σώματος" υποστηρίζει το άρθρο.


Πολυγαμία και μονογαμία: Μια διαπολιτισμική προσέγγιση

Το πόσους συζύγους μπορεί να έχει ένας άνθρωπος εξαρτάται από την κοινωνικοπολιτική δομή της χώρας στην οποία ζει. Μολονότι η δυτική κοινωνία είναι τύποις μονογαμική, σε άλλα κοινωνικά σχήματα είναι πλήρως αποδεκτή η πολυγαμία.

Οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι αποδέχονται δύο περιπτώσεις πολυγαμίας. Στην πρώτη ένας άνδρας μπορεί να είναι ταυτόχρονα παντρεμένος με δύο ή περισσότερες γυναίκες, ενώ στη δεύτερη, τη λεγόμενη πολυανδρία, μια γυναίκα μπορεί να είναι παντρεμένη ταυτόχρονα με δύο η περισσότερους άνδρες.

Η πολυανδρία εξακολουθεί να υπάρχει, στις μέρες μας, στην παραδοσιακή οργάνωση των Νάιαρ που αποτελούν μια κάστα πολεμιστών στο Μαλαμπάρ στην ανατολική Ινδία. Μια γυναίκα δεχόταν λοιπόν δύο ή περισσότερους άνδρες, προκειμένου να τεκνοποιήσει. Επομένως, ο άνδρας συνέβαλε μόνο στη γονιμοποίηση, καθώς τον περισσότερο χρόνο ήταν απών και τα όποια περιουσιακά στοιχεία της οικογένειάς του ανήκαν στις αδελφές του.

Σε άλλες γωνιές της γης, ένας μεγάλος αριθμός ανδρών παντρεύεται ταυτόχρονα δύο ή περισσότερες γυναίκες. Ορισμένες φυλές πιστεύουν πως η πολυγαμία αυτού του τύπου ξεκινά από την "ανάγκη του άνδρα να αποκτήσει και να επιδείξει ένα μεγάλο αριθμό διαδόχων για την καταξίωσή του". Στο Νουριστάν λέγεται ότι "η γυναίκα είναι σαν το χωράφι και ο άνδρας, βέβαια, σπέρνει τους καρπούς του (το σπέρμα) σε περισσότερα από ένα χωράφια".

Γενικότερα όσο πιο σημαντικός είναι κανείς τόσο περισσότερες γυναίκες έχει. Όμως, η πολυγαμία αυτού του τύπου έχει και το κόστος της: αυξάνουν οι οικογενειακές έριδες ανάμεσα στις γυναίκες που μοιράζονται τον ίδιο άνδρα αλλά ταυτόχρονα διεκδικούν ίση μεταχείριση (οικονομική και όχι μόνο) για αυτές και τα παιδιά τους.

Προϋπόθεση για την πολυγαμία είναι η κάθε γυναίκα να μένει σε διαφορετικό σπίτι ή σε διαφορετικό αυστηρά προσδιορισμένο τμήμα του σπιτιού, το οποίο είναι αποκλειστικά δικό της. Αν αυτή η προϋπόθεση δεν ικανοποιείται, τότε ο άνδρας δεν μπορεί να παντρευτεί παραπάνω από μια γυναίκα, ακόμα και αν στη χώρα του επιτρέπεται η πολυγαμία.


Όμως, παρά ταύτα, ο συναγωνισμός που δημιουργείται είναι ιδιαίτερα έντονος, το ίδιο και οι παρεξηγήσεις, αφού συχνά η μια γυναίκα ζηλεύει την άλλη (ή τις άλλες) και τα δικαιώματα που έχει αποκτήσει η "ξένη". Συχνά, η πρώτη γυναίκα είναι η επίσημη και απολαμβάνει τα περισσότερα δικαιώματα, αλλά όσο γερνά φοβάται μήπως τα χάσει, καθώς ο άνδρας της ευνοεί σε κάποιους τομείς τις νεότερες της. Την ίδια στιγμή δημιουργούνται παρεξηγήσεις ανάμεσα στο άνδρα και τους γιους του, από όποια γυναίκα και αν προέρχονται. Κάθε αγόρι θέλει να αποκτήσει την εύνοια του πατέρα του και ανταγωνίζεται τα αδέλφια του, προκειμένου να αποκτήσει το μεγαλύτερο δυνατόν τμήμα της περιουσίας του, ώστε μελλοντικά να μπορέσει και αυτός να θρέψει πολλές γυναίκες.

Πάντως, η πολυγαμία δέχτηκε τις βολές των Ευρωπαίων ιεραπόστολων, που θεώρησαν σκόπιμο να "εκπολιτίσουν" άλλους λαούς. Στην Αφρική, η πολυγαμία θεωρήθηκε από τους δυτικούς βάρβαρη και πρωτόγονη. Παρά το γεγονός ότι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να την πατάξουν, η συγκεκριμένη κοινωνικοπολιτική δομή είχε βαθιές ρίζες. Ο Αγιος Αυγουστίνος πίστευε πως η πολυγαμία ήταν άδικη για τις γυναίκες, ενώ η πολυανδρία καθιστούσε την πατρότητα αμφίβολη.

Στις μέρες μας το να συντηρεί κανείς πολλές γυναίκες δεν είναι εύκολη υπόθεση και ιδιαίτερα στο πλαίσιο ενός μοντέλου διαβίωσης που δημιουργεί όλο και μεγαλύτερες ανάγκες για την απόκτηση αγαθών και την ικανοποίηση ακριβών γούστων. Παράλληλα, έχει αυξηθεί σημαντικά το κόστος ανατροφής των παιδιών, δεδομένου ότι τα καλά σχολεία και τα ρούχα κοστίζουν. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα παραπάνω αποτελούν συχνά κριτήριο ένταξης στην ελίτ της κοινωνίας, στην οποία ανήκει ένα άτομο.

Εντούτοις, η πολυγαμία καλά κρατεί. Ένας μεγάλος αριθμός Αφρικανών πολιτών τείνει να παντρεύεται δύο γυναίκες. Η πρώτη εξ αυτών προέρχεται συνήθως από μια ισχυρή πολυγαμική οικογένεια με σημαντικές διασυνδέσεις στην τοπική κοινωνία. Συχνά δεν έχει ιδιαίτερη μόρφωση αλλά πληροί τα απαραίτητα προσόντα της καλής νοικοκυράς και θα γίνει αναμφίβολα μια καλή μητέρα. Παράλληλα, θα υποστηρίζει το σύζυγό της διατηρώντας τους παραδοσιακούς ρόλους και αξιοποιώντας την κοινωνική ισχύ της οικογένειας από την οποία προέρχεται.

Ως δεύτερη γυναίκα του, διαλέγει μια όμορφη, σχετικά αυτόνομη και μορφωμένη κοπέλα, η οποία συνήθως προέρχεται από μονογαμική οικογένεια (χωρίς ιδιαίτερη οικονομική άνεση). Πλησιάζει περισσότερο στο δυτικό μοντέλο γυναίκας και ως τέτοια μπορεί να την παρουσιάσει ως σύντροφό του κατ΄ επιλογήν στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, κερδίζοντας και εκεί τις εντυπώσεις.

Στην Ευρώπη, η μονογαμία εκφράζεται με το γάμο ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα. Ο παραπάνω ορισμός πληροί την κοινωνικά κατασκευασμένη δομή του γάμου, αλλά δεν μελετά την ευελιξία του στις περιπτώσεις που αυτός "βάλλεται" από εξωγαμιαίους πειρασμούς.

Πόσο μονογαμικοί είμαστε τελικά, όταν οδηγούμαστε σε διαζύγια προς χάρη διαφόρων εξωσυζυγικών σχέσεων; Πόσο μονογαμικοί είμαστε, όταν υπάρχουν ζευγάρια που διατηρούν εξωσυζυγικές σχέσεις και παραμένουν παντρεμένα προς χάριν των παιδιών ή άλλων κοινωνικοπολιτικών συνεταιρισμών; Ως ανθρωπολόγος δεν νομίζω πως είμαστε σε θέση να ασκήσουμε οποιαδήποτε κριτική ούτε στις κοινωνικές δομές που έχουμε κατασκευάσει εμείς ούτε σε αυτές που έχουν κατασκευαστεί από άλλους λαούς. Μπορούμε μόνο να δεχθούμε ότι η μονογαμία και η πολυγαμία εξαρτώνται από την ελαστικότητα της κοινωνικοπολιτικής δομής και την ταυτότητα των ζευγαριών που μετέχουν σε αυτόν το συνεταιρισμό. Μπορεί κάποιοι ρομαντικοί να ψάχνουν για την "αδελφή ψυχή", αλλά, σύμφωνα με κάποια δημοφιλή τηλεοπτικά προγράμματα... "και οι παντρεμένοι έχουν ψυχή".

El amor en los Tiempos de Colera


Hay amores que parece que se acaban y florecen
Y en las noches del otoño reverdecen
Tal como el amor que siento yo por ti
Yo por ti...por ti...como el amor que siento yo por ti.


There are loves which seem to reach an end but then bloom
and in the autumn evenings turn green again,
just like the love I feel for you
I feel for you.. for you.. like the love I feel for you.

ay amor, que no hice yo por ti, que no hiciste tu por mi, espere el momento perfecto, y solo consegui alejarme de ti.
ay amor, que como el vino crecio, y no lo supe ver, pero ya termino.
Hay amores, que crees que son para ti... y al final resulto que tu no eras para mi.