«Στην ουσία αυτό που είδαμε ήταν η γέννηση του φαύλου κύκλου του άγχους»

Τις δομές του εγκεφάλου «χτυπάει» το στρες

Ακόμη και τη δομή του εγκεφάλου μπορεί να αλλάξει το χρόνιο στρες, δημιουργώντας νέες συνδέσεις στα νευρωνικά δίκτυα του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να «χτυπάει» ακόμη και στο κέντρο λήψης αποφάσεων.

Σε προηγούμενες μελέτες έχει αποδειχθεί ότι το χρόνιο στρες προκαλεί υπέρταση, σκληραίνει τις αρτηρίες, αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, κατάθλιψης, ακόμα και αλτσχάιμερ και κάνει το άτομο αντικοινωνικό.

Σε πρόσφατο δημοσίευμα, όμως, των «Νιου Γιορκ Τάιμς» αναφέρεται η δύναμη του άγχους, όπως παρουσιάστηκε από τα αποτελέσματα επιστημονική μελέτης.

Ο Νούνο Σούζα του Ερευνητικού Ινστιτούτου Επιστημών Υγείας και ζωής στο Πανεπιστήμιο Μίνιο της Πορτογαλίας και οι συνεργάτες διαπίστωσαν ότι ποντίκια που χρησιμοποιήθηκαν ως πειραματόζωα έχασαν την… πονηριά τους και επαναλάμβαναν κάποιες συμπεριφορές, όπως παραδείγματος χάριν πατούσαν ένα μοχλό διαρκώς για να λαμβάνουν τροφή ενώ δεν πεινούσαν.

Όπως διαπίστωσαν οι ειδικοί, ελέγχοντας τα ποντίκια με ειδικά εγκεφαλογραφήματα, οι διαφορές της συμπεριφοράς τους αντιστοιχούσαν σε αλλαγές στα νευρωνικά τους κυκλώματα.

Οι περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονταν με την ικανότητα λήψης αποφάσεων και την προσπάθεια επίτευξης κάποιου στόχου φαινόταν να έχει συρρικνωθεί.

Αντιθέτως είχε αυξηθεί η έκταση των περιοχών που συνδέονταν με τη δημιουργία εθισμού. Δηλαδή, τα τρωκτικά πλέον είχαν την προδιάθεση να κάνουν διαρκώς τα ίδια πράγματα, να τρέχουν σε γύρους χωρίς αρχή και τέλος και αδυνατούσαν να αναζητήσουν λύσεις που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη ζωή τους ή να την κάνουν πιο ευχάριστη.

«Οι συμπεριφορές γίνονταν συνήθειες στα στρεσαρισμένα πειραματόζωα με πολύ μεγαλύτερη ευκολία από ό,τι στα πειραματόζωα που χρησιμοποιήθηκαν ως ομάδα ελέγχου. Μάλιστα αυτά τα ποντίκια που έπασχαν από άγχος δεν μπορούσαν να ανακτήσουν άλλες συμπεριφορές που ήταν προτιμητέες για την επίτευξη κάποιου στόχου» ανέφερε ο δρ Σούζα. «Στην ουσία αυτό που είδαμε ήταν η γέννηση του φαύλου κύκλου του άγχους» κατέληξε.

Οι ερευνητές για να προκαλέσουν χρόνιο άγχος στα πειραματόζωα τα εξέθεταν επί τέσσερις εβδομάδες σε διαφορετικούς παράγοντες στρες, ήπια ηλεκτροσόκ, τα έκλειναν σε κλουβιά με άλλα πιο δυνατά και κυρίαρχα ποντίκια, διέκοπταν για μεγάλα διαστήματα την πρόσβασή τους στο νερό ή τα βουτούσαν σε αυτό.

Στη συνέχεια συνέκριναν τα χρονίως στρεσαρισμένα ζώα με άλλα πειραματόζωα που δεν είχαν στρες.

Τα ποντίκια που έπασχαν από χρόνιο στρες μπορούσαν να μάθουν νέες ασκήσεις, όπως να πατούν ένα μοχλό για να λάβουν λίγη τροφή ή λίγο ζαχαρόνερο, αλλά είχαν δυσκολία να αποφασίσουν πότε έπρεπε να σταματήσουν να πατάνε τον μοχλό.

Αντίθετα τα φυσιολογικά ποντίκια το αποφάσιζαν με ευκολία.

Έπειτα από «διακοπές» διάρκειας τεσσάρων εβδομάδων σε ένα περιβάλλον απελευθερωμένο από στρεσογόνους παράγοντες τα ποντίκια που έπασχαν από χρόνιο άγχος είχαν ξαναβρεί τις ισορροπίες τους και είχαν ανακτήσει όλες τις ικανότητές τους.

Μπορούσαν να βρουν καινούργιους τρόπους για να πετύχουν αυτό που ήθελαν και να μπορούν να ξεχωρίσουν τις διάφορες καταστάσεις, ενώ δεν έκαναν άσκοπες επαναληπτικές κινήσεις.

Οι ατροφικές ενώσεις των συνάψεων στις πιο σημαντικές περιοχές του εγκεφάλου, όπως π. χ. τον προμετωπιαίο φλοιό, είχαν αποκτήσει και πάλι το φυσιολογικό τους μέγεθος, ενώ είχαν υποχωρήσει οι δενδρίτες στην περιοχή που ευθύνεται για τη δημιουργία έξεων.

Δεν παραδεχόμαστε ότι έχουμε πρόβλημα

Ο Ρόμπερτ Σαπόλσκι, νευροβιολόγος και ειδικός στο στρες, της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ επισημαίνει ότι πολύ συχνά το άγχος, εφόσον είναι έντονο, «μεταβάλλεται σε σκοτεινό τούνελ από το οποίο όχι μόνο αδυνατούμε να βγούμε, αλλά όσο προσπαθούμε βυθιζόμαστε περισσότερο».

«Η αλήθεια είναι ότι δεν τα καταφέρνουμε καθόλου καλά στην αναγνώριση του προβλήματος. Με μεγάλη δυσκολία καταλαβαίνουμε πότε οι μηχανισμοί αντιμετώπισης του άγχους που διαθέτουμε δεν κάνουν τη δουλειά τους. Γι’ αυτό σε πολλές περιπτώσεις επαναλαμβάνουμε τις ίδιες συμπεριφορές αντί να δοκιμάσουμε κάτι καινούργιο» εξηγεί ο Αμερικανός ειδικός.

Σίγουρα η επιμονή είναι αρετή και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο κάθε επιτυχίας στη ζωή. Όταν, όμως, το παρακάνουμε, αυτή η αρετή μεταβάλλεται απλά σε ανεξέλεγκτη επανάληψη των ίδιων και των ίδιων που καταλήγουν σε ένα φαύλο κύκλο άγχος και αποτυχίας.

«Αν προσπαθήσω τώρα να κατακτήσω τον κόσμο του σύγχρονου χορού, έπειτα από μερικές απορρίψεις και αποτυχίες θα αντιληφθώ ότι πρέπει να εξασκηθώ περισσότερο» εξηγεί ο δρ Σαπόλσκι, συγγραφέας του «Γιατί οι ζέβρες δεν παθαίνουν έλκος. Μετά την εκατομμυριοστή απόρριψη ίσως θα πρέπει να καταλάβω ότι ο χορός δεν είναι μια επαγγελματική οδός που θα πρέπει να ακολουθήσω. Μόνο τότε θα μπορέσω να αρχίσω κάτι καινούργιο».

Ευτυχώς, οι συμπεριφορές που συνδέονται με το χρόνιο άγχος μπορούν να αλλάξουν εύκολα.

Η μελέτη δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Science».

επιμέλεια: Γιάννης Δεβετζόγλου
Πηγή : Web Only
Δημοσίευση: 30-9-2009,





Το άγχος και η πίεση που συνήθως αποδίδεται στους έντονους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής δεν είναι αποκλειστικά ανθρώπινο «προνόμιο».

Ο Ρόμπερτ Σαπόλσκι, ειδικός σε θέματα φυσιολογίας, υποστηρίζει ότι τα ευρήματα των ερευνών του σε κοινότητες μπαμπουίνων πιθανώς να φανερώσουν τρόπους περιορισμού των βλαβερών συνεπειών της σύγχρονης ζωής. Η ανάπτυξη φιλικών δεσμών, παραδείγματος χάριν, ενδεχομένως να παρέχει τον τρόπο αποφυγής των μακροπροθέσμων στρεσογόνων παραγόντων.

Ο Σαπόλσκι υποστηρίζει ότι η ζωή των μπαμπουίνων έχει πολλές αναλογίες με τη δική μας. Οι κοινότητές τους, όπως ακριβώς οι δυτικές κοινωνίες, σπανίως κινδυνεύουν από λιμό, πανώλη ή σαρκοβόρα ζώα και έτσι τα συμπαθή ζώα εφευρίσκουν λόγους ώστε να αποκτήσουν άγχος.

Δεν το αντιμετωπίζουν

Ο επιστήμονας υποστηρίζει ότι κατάφερε να εντοπίσει μπαμπουίνους που ανήκουν στον «Τύπο Α», δηλαδή, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το άγχος, γεγονός που τον οδηγεί στην πεποίθηση ότι υπάρχουν τρόποι ώστε να εντοπιστούν και οι άνθρωποι με την ίδια αδυναμία.

Ο δρ Σαπόλσκι πιστεύει ότι βρισκόμαστε «φυσικώς ευνοημένοι», γεγονός που μας επιτρέπει να δημιουργούμε κοινωνικές εντάσεις αλλά και στρες με τη ιατρική έννοια του όρου. Το ίδιο συμβαίνει και με τους μπαμπουίνους, που «υποφέρουν» εξαιτίας της πολυπλοκότητας της κοινωνικής τους ζωής.

Ο δρ Σαπόλσκι, που ανήκει στο δυναμικό του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, μελέτησε του μπαμπουίνους του οροπεδίου Σερενγκέτι της βόρειας Τανζανίας. Kατάφερε μάλιστα να αναισθητοποιήσει ορισμένα ζώα και να συλλέξει δείγματα αίματος ώστε αναλύοντάς τα να βρει τα επίπεδα των ορμονών του στρες, των αντισωμάτων και της χοληστερίνης.

Αυτοί που έχουν διαρκώς υψηλά επίπεδα ορμονών του στρες εμφάνιζαν, εξάλλου, υψηλά επίπεδα «κακής» χοληστερίνης, αυξημένη αρτηριακή πιέση και αρτηριοσκλήρυνση. Επίσης εντοπίστηκαν ορισμένες καταστάσεις που προκαλούσαν εντονότερο άγχος στους μπαμπουίνους που υπήρξαν αντικείμενο της μελέτης, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν αρσενικοί. Οσα ζώα διαισθάνονταν ότι υπήρχε κάποιο πρόβλημα και άρχιζαν να μαλώνουν, παρουσίαζαν λιγότερο στρες από αυτά που κάθονταν άπρακτα και απλώς ανησυχούσαν για το αν βρισκόταν προ των πυλών μια σύγκρουση.

Τι το προκαλεί

Οταν η ιεραρχία της κοινότητας των μπαμπουίνων ήταν σταθερή, τα επίπεδα του άγχους ήταν χαμηλότερα, ενώ η συμμετοχή ενός νέου μπαμπουίνου στην ομάδα προκαλούσε αύξηση των συγκεκριμένων ορμονών.

Επίσης, τα αρσενικά που δαπανούσαν μεγαλύτερο μέρος φροντίζοντας το τρίχωμά τους ή όταν ήταν αποδέκτες ανάλογης φροντίδας από θηλυκά που ωστόσο δεν βρίσκονταν σε αναπαραγωγική φάση ή περνούσαν πολλές ώρες παίζοντας με τα βρέφη της ομάδας, είχαν εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα ορμονών του στρες. Αντίστοιχες μελέτες, εξάλλου, που πραγματοποίησε ο δρ Σαπόλσκι σε ποντικούς, έδειξαν ότι τα εγκεφαλικά κύτταρα που ελέγχουν το άγχος μπορεί να καταστραφούν σε περίπτωση που αυτό είναι πολύ έντονο. Επίσης τα υψηλά επίπεδα των ορμονών του στρες καταστρέφουν τον ιππόκαμπο, την εγκεφαλική περιοχή που παίζει ρόλο στη μάθηση και τη μνήμη.

Πάντως μέτρια επίπεδα άγχους φαίνονται να ωφελούν τον εγκέφαλο.
kathimerini.gr





Ανησυχία, ιδρωμένα χέρια, καρδιά που χτυπάει δυνατά και διάθεση να το σκάσεις ή να καταφύγεις στο σπίτι σου. Αυτά είναι μερικά από τα συμπτώματα του άγχους, που συνήθως εμφανίζονται όταν πρόκειται να δώσουμε ένα διαγώνισμα, να συναντήσουμε ένα σημαντικό πρόσωπο, να περάσουμε από μια συνέντευξη για δουλειά ή όταν αντιμετωπίζουμε κάποιο μεγάλο πρόβλημα. Το άγχος εκδηλώνεται σε κάθε στιγμή της καθημερινής μας ζωής, σε διαφορετικό επίπεδο κάθε φορά, και για να απαλλαγούμε από αυτό, πολλές φορές οδηγούμαστε στη λύση των φαρμάκων. Νέες έρευνες όμως στο χώρο της Νευρολογίας δείχνουν ότι δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε πάντα το άγχος ως ασθένεια και να προσπαθούμε να το θεραπεύσουμε με κάποιο φάρμακο, γιατί πρόκειται ουσιαστικά για μια λειτουργία του εγκεφάλου που μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε τις κρίσιμες καταστάσεις και στη συνέχεια να αισθανθούμε χαρούμενοι που τα καταφέραμε. Σε μικρές ποσότητες μάλιστα, το άγχος μάς βοηθά να ζούμε και να αποδίδουμε το μέγιστο των δυνατοτήτων μας. Νευρολόγοι και ψυχίατροι υποστηρίζουν ότι και η παντελής έλλειψης άγχους είναι μια εξίσου αρνητική κατάσταση.

Ο Ιταλός ψυχίατρος Τζανμπάολο Πέρνα, υπεύθυνος του Τμήματος Αγχους στο νοσοκομείο Σαν Ραφαέλε στο Μιλάνο, εξήγησε ότι οι δυσάρεστες αισθήσεις που προκαλεί το άγχος αποτελούν κάτι σαν τίμημα για να κάνουμε πραγματικότητα μια ευχάριστη επιθυμία. «Το άγχος μπορεί να γίνει ένας πολύτιμος σύμμαχός μας. Αν προσπαθούμε με κάποιο αγχολυτικό φάρμακο να το απομακρύνουμε, σημαίνει ότι αρνούμαστε να δώσουμε όλες τις δυνάμεις μας για να το ξεπεράσουμε. Στις περιπτώσεις αυτές μάλιστα, μπορεί το φάρμακο να γίνει μπούμερανγκ για την υγεία μας. Ο λόγος είναι ότι οι βενζοδιαζεπίνες, ουσίες που βρίσκονται στα πιο συνηθισμένα αγχολυτικά φάρμακα και οι οποίες επιδρούν άμεσα στο νευρικό σύστημα, επιβραδύνοντας την υψηλή δραστηριότητα των νευρώνων δεν αποδεικνύονται μόνο περιττές, αλλά και βλαβερές για τον οργανισμό». Ο Πέρνα σημειώνει επίσης ότι στις μη παθολογικές περιπτώσεις άγχους μπορούμε, αντί για φάρμακα, να παίρνουμε βότανα που έχουν αγχολυτική δράση. Το χαμομήλι, η πασιφλόρα και η βαλερεάνα είναι μερικές από τις φυτικές λύσεις. Στην καταπολέμηση των κρίσεων άγχους ιδιαίτερα αποτελεσματική έχει αποδειχτεί και η αεροβική γυμναστική που έχει και προληπτική δράση.

Την ίδια γνώμη με τον καθηγητή Πέρνα σε ότι αφορά τη σχέση άγχους και προσωπικής ευχαρίστησης έχει και ο Ρόμπερτ Σαπόλσκι, νευρολόγος στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Ο Αμερικανός επιστήμονας τονίζει ότι ένα ορισμένο ποσοστό άγχους πρέπει να υπάρχει στον άνθρωπο καθώς είναι απαραίτητο για την επιβίωσή του. Οπως εξηγεί, με το άγχος μπαίνουν σε λειτουργία νευροβιολογικοί μηχανισμοί που δημιουργούν αίσθημα όχι μόνο ανακούφισης, αλλά κι ευχαρίστησης στον άνθρωπο όταν καταφέρει να κρατήσει τις αντιστάσεις του. Υπέρ της αποφυγής των αγχολυτικών φαρμάκων είναι και ο Κοράντο Μπάρμπουι, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Βερόνα, ο οποίος θεωρεί ότι η συνταγογράφηση αγχολυτικών είναι απλώς η πιο εύκολη και η πιο οικονομική λύση. Κατά τη γνώμη του, προτού καταφύγει κάποιος που υποφέρει από άγχος στα φάρμακα κι εφόσον δεν μπορεί να ξεπεράσει το πρόβλημα μόνος του, το καλύτερο είναι να στραφεί στην ψυχοθεραπεία.
madata.gr