Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το πιο πολύπλοκο όργανο του σώματος και κατά κοινή ομολογία το πιο πολύπλοκο πράγμα στον κόσμο..

Νευροεπιστήμες: Οι επιστήμες του εγκεφάλου

Εισαγωγή

Μέσα στο κεφάλι μας, με βάρος περίπου 1.5 kg, βρίσκεται ένα εκπληκτικό, ζωντανό όργανο, που αποτελείται από δισεκατομμύρια μικροσκοπικά κύτταρα. Μας δίνει τη δυνατότητα να αισθανόμαστε τον κόσμο γύρω μας, να σκεφτόμαστε και να μιλάμε. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το πιο πολύπλοκο όργανο του σώματος και κατά κοινή ομολογία το πιο πολύπλοκο πράγμα στον κόσμο. Αυτό το μικρό βιβλίο είναι μία εισαγωγή στις επιστήμες του εγκεφάλου για το ευρύ κοινό.

Στο κείμενο, περιγράφουμε τις γνώσεις μας σχετικά με τη λειτουργία του εγκεφάλου, αλλά αναφερόμαστε και σε αυτά που μένει να μάθουμε. Η μελέτη του εγκεφάλου αποτελεί αντικείμενο έρευνας διαφόρων επιστημόνων και γιατρών πολλών ειδικοτήτων, από επιστήμονες που ασχολούνται με τη μοριακή βιολογία ως την πειραματική ψυχολογία, την ανατομία, τη φυσιολογία και τη φαρμακολογία. Το κοινό ενδιαφέρον όλων των επιστημόνων οδήγησε σε ένα νέο επιστημονικό κλάδο, που ονομάζεται νευροεπιστήμες – οι επιστήμες του εγκεφάλου.

Ο εγκέφαλος που περιγράφουμε στο βιβλίο μας μπορεί να κάνει πολλά αλλά όχι τα πάντα. Διαθέτει νευρικά κύτταρα – τις δομικές μονάδες του – τα οποία συνδέονται μεταξύ τους σχηματίζοντας δίκτυα. Αυτά τα δίκτυα βρίσκονται σε μία διαρκή κατάσταση ηλεκτρικής και χημικής δραστηριότητας. Ο εγκέφαλος που περιγράφουμε μπορεί να δει και να αισθανθεί. Μπορεί να νιώσει τον πόνο και με χημικά τεχνάσματα μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε τις δυσάρεστες επιπτώσεις του πόνου. Έχει διάφορες περιοχές που ασχολούνται αποκλειστικά με το συντονισμό των κινήσεών μας, για να εκτελέσουμε πολύπλοκες εργασίες. Ο εγκέφαλος που είναι σε θέση να κάνει αυτά και άλλα πολλά πράγματα, δεν προκύπτει στην ολοκληρωμένη μορφή του από την αρχή: αναπτύσσεται σταδιακά και περιγράφουμε κάποια από τα γονίδια-κλειδιά που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία. Όταν κάτι «πάει στραβά» με ένα ή περισσότερα από αυτά τα γονίδια, αναπτύσσονται διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως π.χ. η δυσλεξία. Υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και στους μηχανισμούς που ρυθμίζουν τη σύνδεση των νευρικών κυττάρων αργότερα – μία διαδικασία που ονομάζεται νευρωνική πλαστικότητα. Η πλαστικότητα θεωρείται ότι αποτελεί τη βάση της μάθησης και της μνήμης. Ο εγκέφαλος που πρωταγωνιστεί στο βιβλίο μας μπορεί να θυμάται τηλεφωνικούς αριθμούς και το τί κάνατε τα προηγούμενα Χριστούγεννα. Δυστυχώς, κυρίως για έναν εγκέφαλο που θυμάται οικογενειακές διακοπές, δεν τρώει και δεν πίνει. Οπότε έχει κάποιους περιορισμούς. Στρεσάρεται, όπως όλοι μας και περιγράφουμε κάποιους από τους ορμονικούς και τους μοριακούς μηχανισμούς που μπορούν να οδηγήσουν σε υπερβολικό άγχος – αυτό που πολλοί από μας νιώθουμε στις τελικές εξετάσεις. Σε αυτή την περίπτωση ο ύπνος γίνεται σημαντικός, οπότε αφήνουμε τον εγκέφαλό μας να ξεκουραστεί όσο χρειάζεται. Δυστυχώς, μπορεί επίσης να αρρωστήσει και να υποστεί τραυματισμούς.

Σύγχρονες τεχνικές, όπως ειδικά ηλεκτρόδια που μπορούν να αγγίξουν την επιφάνεια των κυττάρων, μικροσκόπια, μηχανήματα απεικόνισης του ανθρώπινου εγκεφάλου και τσιπάκια πυριτίου που περιέχουν τεχνητά εγκεφαλικά δίκτυα, αλλάζουν την εικόνα των σύγχρονων νευροεπιστημών. Σας κάνουμε μία εισαγωγή σε αυτές τις τεχνικές και αγγίζουμε κάποια ηθικά και κοινωνικά ζητήματα, που προκύπτουν από την έρευνα του εγκεφάλου.
στη συνέχεια..Το νευρικό σύστημα

British Neuroscience Association

http://panacea.med.uoa.gr/topic.aspx?id=882