«Γέλα , καρδιά μου , γέλα Βρες χρόνο να γελάς αυτό είναι η μουσική της ψυχής» Γιάννης Ρίτσος

Γέλιο
ΣΙΛΒΙΑ ΚΑΡΝΤΟΖΟ

Η βραζιλιάνα βιολόγος εξηγεί τις διαδικασίες που μας κάνουν να γελάμε και τις ευεργετικές επιδράσεις του γέλιου στην υγεία μας.

«Γέλιο, το καλύτερο φάρμακο για τον άνθρωπο»

Τα συναισθήματα, ο φόβος, τα γονίδια.
Η ανταπόκριση στο χιούμορ και η επικοινωνιακή λειτουργία.

Οι άνθρωποι δεν είναι τα μόνα θηλαστικά που γελούν, σύμφωνα με τη Σίλβια Καρντόζο, βιολόγο στο κρατικό Πανεπιστήμιο του Καμπίνας, στη Βραζιλία. Λέει μάλιστα ότι είναι ένα αντανακλαστικό κοινό στα περισσότερα ζώα, ακόμη και στα ποντίκια. Στη συνέντευξη που έδωσε στη Σοφί Πετί-Ζεμάν υποστηρίζει ότι η έλλειψη γέλιου μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική και στην ψυχική μας υγεία.

- Γιατί ενδιαφέρεστε για το γέλιο;

«Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο και ένα από τα πιο συνηθισμένα πράγματα που κάνουμε. Γελάμε πολλές φορές την ημέρα για πολλούς και διαφορετικούς λόγους, αλλά πολύ σπάνια το σκεφτόμαστε και ελάχιστες φορές το ελέγχουμε συνειδητά. Ξέρουμε πολύ λίγα πράγματα για τα διάφορα είδη και τις λειτουργίες του γέλιου και αυτό είναι που με ενδιαφέρει κυρίως. Γιατί το κάνουμε; Τι μπορεί να μας διδάξει το γέλιο για τα συναισθήματά μας και την κοινωνική συμπεριφορά μας; Είναι πάρα πολλά αυτά που δεν ξέρουμε για το πώς συμβάλλει ο εγκέφαλος στο συναίσθημα και πιστεύω ότι μπορούμε να μάθουμε πολλά μελετώντας το γέλιο».


Le fou rire de Laurie Cholewa


- Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι γελούν τόσο πολύ;

«Μόνο το 10% ή το 20% του γέλιου είναι μια ανταπόκριση στο χιούμορ. Τις περισσότερες φορές είναι ένα μήνυμα που στέλνουμε στους άλλους το οποίο σημαίνει χαρούμενη διάθεση, διάθεση για επικοινωνία κτλ. Το γέλιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την κοινωνική αλληλεπίδραση και είναι ένα εκπληκτικό στοιχείο της βιολογίας μας καθώς περιλαμβάνει κινητικούς, συναισθηματικούς και γνωστικούς παράγοντες. Οι επιστήμονες ερευνούν όλα τα είδη συναισθημάτων και συμπεριφορών και όμως πολύ λίγοι επικεντρώνονται σε αυτό το τόσο βασικό στοιχείο. Το γέλιο αποδεικνύει ότι έχουμε πολύ ισχυρά συστήματα στον εγκέφαλό μας που ανταποκρίνονται στην ευχαρίστηση, στην ευτυχία και στη χαρά. Εχει συχνά σχέση και με τον φόβο και με το πώς τον αντιμετωπίζουμε».



- Πώς έγινε το γέλιο αντικείμενο της έρευνάς σας;

«Οι έρευνές μου εστιάζονταν πάντα στη συναισθηματική συμπεριφορά. Για πολλά χρόνια μελετούσα τη νευρολογική βάση του φόβου στα ποντίκια και έτσι έφθασα στο γέλιο. Οταν δούλευα με ποντίκια, πρόσεξα ότι όταν ήταν μόνα σε έναν εκτεθειμένο χώρο ήταν φοβισμένα και αμήχανα. Αντίθετα, όταν ήταν στο κλουβί μαζί με τα άλλα ποντίκια, φαίνονταν πολύ πιο ευτυχισμένα. Εμοιαζαν να παίζουν μαζί και αναρωτήθηκα αν γελούσαν. Ο νευροβιολόγος Ζακ Πανκέπ έδειξε ότι τα νεαρά ποντίκια βγάζουν σύντομους ήχους σε συχνότητες πολύ υψηλές για το ανθρώπινο αφτί κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού τους. Πιστεύει ότι αυτοί οι ήχοι είναι κάτι σαν γέλιο. Αυτό λοιπόν με έκανε να αναρωτηθώ ποιες είναι οι ρίζες του γέλιου».

- Σε τι χρησιμεύει λοιπόν το γέλιο;

«Οτιδήποτε κάνουμε έχει μια λειτουργία και το γέλιο δεν αποτελεί εξαίρεση. Η λειτουργία του είναι σαφώς η επικοινωνία. Πρέπει να κατασκευάζουμε κοινωνικές δομές για να ζούμε σε μια κοινωνία και το γέλιο είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την επικοινωνία. Με άλλα λόγια, πρέπει να βοηθάει το είδος μας να επιβιώσει».

- Πιστεύετε ότι έχουμε «γονίδια γέλιου»;

«Είμαι σίγουρη ότι στην εξέλιξη των ειδών το γέλιο επιλέχθηκε ως ένα χρήσιμο εργαλείο που προωθεί την κοινωνική επικοινωνία. Πρέπει όμως να ανακαλύψουμε ποια γονίδια ελέγχουν αυτή την τρομερά πολύπλοκη αλυσίδα αντιδράσεων που συνοδεύουν το γέλιο».

- Είναι λοιπόν το γέλιο «εγγεγραμμένο» στον άνθρωπο;

«Βλέποντας μωρά να γελούν με τις μητέρες τους είναι πολύ εύκολο να υποθέσουμε ότι τις μιμούνται. Μελετώντας όμως περιπτώσεις παιδιών που ήταν εκ γενετής τυφλά ή κωφά είδαμε ότι μπορούν και αυτά να γελούν, παρ' όλο που δεν θα μπορούσαν να μιμηθούν άλλους. Αυτό όμως είναι μόνο η αρχή του ζητήματος. Εχουμε πολλά ακόμη να μάθουμε για τις διαφορές του γέλιου στον καθέναν μας».



nouveau fou rire de Nassima !


Οι χιμπατζήδες αποτελούν την καλύτερη απόδειξη ότι το γέλιο δεν είναι ανθρώπινο προνόμιο

- Διαφέρει το γέλιο ανάμεσα στα δύο φύλα;

«Είμαι σίγουρη ότι διαφέρει, ειδικά όταν χρησιμοποιείται ως εργαλείο κοινωνικοποίησης. Π.χ., οι γυναίκες χαμογελούν περισσότερο από ό,τι γελούν και γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν το χαμόγελο και το γέλιο στις σχέσεις τους με τους άνδρες. Ισως αυτό να έχει και μια βιολογική βάση, γιατί οι γυναίκες δεν χρησιμοποιούν ή δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το φυσικό τους μέγεθος ως απειλή, πράγμα που κάνουν οι άντρες, έστω και ασυνείδητα».

- Διαφέρει και ανάμεσα στους πολιτισμούς;

«Και βέβαια υπάρχουν πολιτισμικές διαφορές. Το δυνατό γέλιο που συνοδεύεται με υπερβολικές κινήσεις και εκφράσεις θεωρείται "μη θηλυκό" στις περισσότερες κουλτούρες και το συνηθίζουν οι άντρες, κυρίως όταν βρίσκονται μαζί με άλλους άντρες. Σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρούμε ότι το γέλιο χρησιμοποιείται - προφανώς υποσυνείδητα - με στόχο εντελώς διαφορετικά πράγματα, όπως η φιλία, η εξουσία, ο έρωτας ή η υπακοή. Π.χ., αυτοί που έχουν μια κοινωνική θέση ισχύος, από τους διευθυντές ως τους φυλάρχους, χρησιμοποιούν το γέλιο για να ελέγξουν τους κατωτέρους τους. Το γέλιο μπορεί να είναι ένας τρόπος επιβεβαίωσης της εξουσίας του ηγέτη, ο οποίος ελέγχει το συναισθηματικό κλίμα στην ομάδα. Εχει επίσης και μια σκοτεινή πλευρά. Υπάρχουν θεωρίες που υποστηρίζουν ότι το γέλιο και η επιθετικότητα έχουν κοινή προέλευση. Κάποια είδη γέλιου στα πρωτεύοντα θηλαστικά είναι ένα είδος απειλής που εκδηλώνεται με το γύμνωμα των δοντιών. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί αισθανόμαστε τόσο άβολα όταν γελούν εις βάρος μας».

- Είναι αλήθεια ότι το γέλιο κάνει καλό στην υγεία;

«Χωρίς αμφιβολία, είναι το καλύτερο φάρμακο. Κατ' αρχήν είναι άσκηση που ενεργοποιεί το καρδιαγγειακό σύστημα. Επίσης απελευθερώνει ενδορφίνη από τον εγκέφαλο, που προκαλεί μείωση της ευαισθησίας στον πόνο και αύξηση της αντοχής. Πολύ σημαντικός είναι και ο κοινωνικοποιητικός ρόλος του γέλιου. Ανησυχώ πολύ για τα παιδιά σήμερα που παίζουν και διασκεδάζουν απομονωμένα και χάνουν τόσες ευκαιρίες για γέλιο».

- Γιατί το λέτε αυτό;

«Γιατί όταν τα παιδιά είναι κολλημένα σε μια οθόνη αντί να παίζουν και να γελούν μεταξύ τους, αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Η φυσική κοινωνική συμπεριφορά για τα παιδιά είναι το ομαδικό παιχνίδι, με το οποίο τα παιδιά φτιάχνουν συναισθηματικούς δεσμούς, κοινωνικοποιούνται και γενικά αρχίζουν την πορεία προς την ενηλικίωση. Πιστεύω ότι οι γονείς πρέπει να φροντίζουν ώστε τα παιδιά τους να παίζουν σε ομάδες με συνομηλίκους τους και με ενηλίκους και να γελούν περισσότερο».



Nicoletta 2


ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ

Τι κάνουν οι «φίλοι μας τα ζώα»

- Πιστεύετε ότι και άλλα ζώα γελούν;

«Και μόνο ερευνώντας τα πρωτεύοντα θηλαστικά, που είναι πιο κοντά στον άνθρωπο, μπορούμε να δούμε καθαρά ότι το γέλιο δεν είναι μόνο ανθρώπινη ιδιότητα. Αυτό βέβαια δεν με εκπλήσσει γιατί δεν είμαστε τα μόνα κοινωνικά όντα και δεν είμαστε οι μόνοι που χρησιμοποιούμε το γέλιο στις κοινωνικές συναναστροφές μας. Οι μεγάλοι πίθηκοι, όπως οι χιμπατζήδες, κάνουν κάτι παρόμοιο με τους ανθρώπους. Ανοίγουν το στόμα τους και δείχνουν τα δόντια τους βγάζοντας δυνατούς επαναληπτικούς ήχους σε περιπτώσεις ανάλογες με αυτές κατά τις οποίες γελούν οι άνθρωποι. Ξέρουμε ακόμη ότι οι σκύλοι όταν παίζουν εκπνέουν και παράγουν κάποιους ιδιαίτερους ήχους. Πιστεύω όμως ότι θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην παρερμηνεύουμε το λαχάνιασμα των ζώων κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Είναι ωραίο να το θεωρούμε ανάλογο με το ανθρώπινο γέλιο αλλά θα μπορούσε να είναι κάτι παρόμοιο με εντελώς διαφορετικούς σκοπούς και λειτουργίες».
Το ΒΗΜΑ, 25/08/2002


When You Can't Stop Laughing....

«Οι ευεργετικές συνέπειες του γέλιου στην υγεία του ανθρώπου, αναδεικνύονται καλύτερα όταν κάποιος γελά με την καρδιά του για μεγάλο χρονικό διάστημα».

«όσο γελάμε, τίποτα δεν χάθηκε»
Σαίξπηρ