H φιλοσοφία της βαρεμάρας..

Η μικρή φιλοσοφία της βαρεμάρας

Ο δανός φιλόσοφος Σόρεν Κιρκέγκααρντ την αποκαλούσε ”πηγή όλων των κακών”.

Ο βρετανός ρομαντικός ποιητής Γουίλιαμ Γουόρντσγουορθ την περιέγραφε ως ”άγρια νωθρότητα”. Για τον Σων Ντέσμοντ Χίλι, η βαρεμάρα είναι το ”σιωπηλό μαστίγιο” του σύγχρονου πολιτισμού. Γνωστό ως νωθρότητα για αιώνες στους Χριστιανούς, δεν είναι τίποτε λιγότερο από μια ακόμη αμαρτία.

Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, αυτού του τύπου οι παρεκτροπές από τη στοχοθετημένη και στρατευμένη ανθρώπινη συμπεριφορά έχουν οδηγηθεί στην υπερβολή. ”Η πλήξη” σχολιάζει ο συνθέτης Τσαρλς Αμιρκανιάν, ”έχει μεταβληθεί σε μια χαμένη μορφή τέχνης”.

Δακτυλογραφήστε τη λέξη στο Google και θα δείτε εκατομμύρια ιστοσελίδες αφιερωμένες στην καταπολέμηση της βαρεμάρας.

Είναι γεγονός ότι η πλήξη μας τρομοκρατεί και ως εκ τούτου είμαστε βουτηγμένοι μέχρι το λαιμό σε ένα αέναο και ξέφρενο, αλλά συνάμα παραγωγικό τρέξιμο, των σύγχρονων ρυθμών ζωής, για να αποφύγουμε έναν όρο που θεωρούμε όλο και περισσότερο ότι είναι αναπόφευκτος.

Όμως, για μισό λεπτό. Όπως φαίνεται να αναγνωρίζουν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι, η μοναδική εμπειρία της νωθρότητας και της βαρεμάρας για τα πάντα μπορεί να είναι πολυτιμότερη και πιο καρποφόρα από ό,τι θα έδειχνε μια επιφανειακή προσέγγιση.

Ο νέοϋορκέζος συγγραφέας Ρίτσαρντ Γκρίνμπεργκ αναφέρει ότι πριν από λίγα χρόνια, άρχισε να παρακολουθεί μπέιζμπολ σε μια απελπισμένη προσπάθεια να ανακουφιστεί από μια περίοδο καλοκαιρινής βαρεμάρας. Το βραβευμένο έργο του ”Take me out” ήταν ο καρπός.

Όταν η χορογράφος Μπρέντα Γουέι βρίσκεται με το αυτοκίνητό της σε μια λωρίδα που δεν κινείται, κάθεται και το απολαμβάνει. Η ίδια πιστεύει ότι αυτό το χρονικό διάστημα που αισθάνεται την πλήξη της ανοίγει το δρόμο προς μια υποσυνείδητη ανίχνευση η οποία είναι η ακούσια μέθοδος για την δημιουργικότητα και την επίλυση προβλημάτων.

”Η πλήξη είναι ο ίδιος ο παράδεισος”, ξεσπά ο ποιητής Μπίλι Κόλινς. ”Είναι η ευλογημένη απουσία των πραγμάτων που ο κόσμος έχει να σου προσφέρει ως ενδιαφέροντα, όπως η μόδα, τα media και οι ”άλλοι” που όπως θα θυμάστε, είναι αυτό ακριβώς που ο Σάρτρ αποκαλούσε ”κόλαση”.

Όμως, είναι αναγκαστικά πληκτική η ίδια η πλήξη;
Οι Ρώσοι φαίνονται ιδιαίτερα επιδέξιοι στην καλλιτεχνική διείσδυση στο θέμα.
Ο Άντον Τσέχοφ (Θείος Βάνια κ.α.) και ο Ιβάν Γκοντσάροφ θα μπορούσαν κάλλιστα να θεωρηθούν οι άγιοι προστάτες της πλήξης.

Ο Σάμιουελ Μπέκετ μετέτρεψε τη βαρεμάρα σε υπαρξιακή επιθεώρηση, στο θεατρικό-ορόσημο ”Περιμένοντας τον Γκοντό”. Τα ”Άνθη του Κακού” του γάλλου καταραμένου ποιητή του 19ου αιώνα Τσαρλς Μπωντλαίρ άνθιζαν πάνω στην ”απατηλή αίσθηση της νωθρότητας και του κενού”.

Οι λεπτομερείς καταγραφές περί της ψυχικής και σωματικής αδράνειας χρονολογούνται από 4ο αιώνα π.Χ., σύμφωνα με τον Healy, συγγραφέα του ”Ανθρώπινη Πλήξη και Πολιτισμός”. Οι ερημίτες της Αιγύπτου μιλούσαν για έναν ”μεσημεριανό διάβολο” που στράγγιζε τη ζωτικότητά τους και την προθυμία τους. Ο Healy ακολουθεί τα ίχνη της πλήξης από τους αρχαίους Έλληνες και τον Θωμά τον Ακινάτη έως τον Σαίξπηρ που στον Άμλετ έγραφε για έναν κόσμο που έχει γίνει ”κουραστικός, επίπεδος και πληκτικός”.

Όμως, όπως επισημαίνει η Πατρίτσια Μέιερ στο ”Βαρεμάρα: Η ιστορία μιας πνευματικής κατάστασης”, η χρήση της λέξης βαρεμάρα προέκυψε μόλις τον 19ο αιώνα. Μια σειρά κοινωνικών παραγόντων οδήγησαν στη νέα αυτή τάξη πραγμάτων. Η νέα έννοια του ελεύθερου χρόνου, η εξασθένηση της κοσμικής εξουσίας του Χριστιανισμού και η επικέντρωση του Διαφωτισμού στα ατομικά δικαιώματα ενίσχυσαν την παρουσία της βαριεστημάρας, ως λέξης και ως κατάστασης.

Η πλήξη πήρε το νέο, βαρύτερο φορτίο της απελπισίας, της κατάθλιψης και ένα είδος οντολογικής μανίας στο 20ό αιώνα. ”Η βαρεμάρα δεν είναι τίποτε άλλο από συσσωρευμένη οργή που νεκρώθηκε,” σύμφωνα με το θεολόγο Πώλ Τίλιτς.

Αυτός ο νεκρωμένος θυμός όμως στέλνει εκατομμύρια ανθρώπους σε ψυχολόγους για φαρμακευτική αντιμετώπιση. Σύμφωνα με μια μελέτη, το 23% των αντρών και το 31% των γυναικών στη Γαλλία φέρονται να πλήττουν κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης.

Εν τω μεταξύ, όπως ήταν αναμενόμενο, έχει αναπτυχθεί και ένα είδος ιδεολογίας καταπολέμησης της βαρεμάρας. Σύμφωνα με αυτήν, η εγκατάλειψη στο συναίσθημα αυτό αντιπροσωπεύει ένα είδος ηθικής αποτυχίας. ”Το άτομο που αφήνεται να βαρεθεί είναι ακόμα πιο αξιοκαταφρόνητο από την ίδια τη βαρεμάρα” σχολιάζει ο Σάμουελ Μπάτλερ.

Ο Μάρκ Τουέην πίστευε ότι οι άνθρωποι που πλήττουν ”τείνουν να είναι ιδιαίτερα βαρετοί άνθρωποι” ενώ ο αμερικανός Ντέηλ Κάρντζι περιγράφει την εργασία ”στην οποία κάποιος πιστεύει με όλη του την καρδιά”, ως το αντίδοτο της πλήξης.

Εν κατακλείδι, η βαρεμάρα, απελευθερωτική και ταυτόχρονα τρομακτική, κάνει τον άνθρωπο να αναρωτιέται για νοήματα και αιτίες των πραγμάτων και να αναζητά εξηγήσεις. Όμως η επιλογή είναι του εκάστοτε ανθρώπου, είτε να ενδώσει και να απολαύσει χωρίς ενοχές το κύμα δημιουργικής σκέψης που προκαλεί, είτε να ανοίξει την τηλεόραση...
http://www-org.euro2day.gr

Kitaro,The Best of Kitaro, Meditationsmusik