Ελληνες ερευνητές απεκάλυψαν νέες πτυχές του μηχανισμού ανοσοαντίδρασης δείχνοντας και γιατί τα παχύσαρκα άτομα κινδυνεύουν από τη νέα γρίπη

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
Πώς «κουρδίζεται» η ανοσία

Η φυσική ανοσία του οργανισμού είναι ένα καλοκουρδισμένο ρολόι. Ελληνες ερευνητές απεκάλυψαν νέες πτυχές του μηχανισμού ανοσοαντίδρασης δείχνοντας και γιατί τα παχύσαρκα άτομα κινδυνεύουν από τη νέα γρίπη
Δεν είναι ορατοί διά γυμνού οφθαλμού, όμως οι μικροοργανισμοί μάς συντροφεύουν από καταβολής... ανθρώπου. Αλλοι μάς είναι απαραίτητοι, άλλοι είναι ουδέτεροι και άλλοι, όπως ο ιός της γρίπης, ιδιαιτέρως επικίνδυνοι για τη ζωή και την καλή μας υγεία. Δεν είναι λοιπόν περίεργο ο ανθρώπινος οργανισμός να έχει αναπτύξει τρόπους προστασίας από αυτούς τους τελευταίους. Πρώτη γραμμή άμυνας έναντι των παθογόνων αποτελεί η φυσική ανοσία, αυτή η μη ειδική αλλά ταχύτατη αντίδραση του οργανισμού σε κάθε λοίμωξη. Εναν από τους μηχανισμούς ρύθμισης της φυσικής ανοσίας αποκάλυψε προσφάτως ομάδα ελλήνων ερευνητών του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και του Πανεπιστημίου Τufts στις ΗΠΑ, εξηγώντας ταυτόχρονα τους λόγους για τους οποίους κάποιοι ασθενείς οδηγούνται σε σηπτικό σοκ, αλλά και γιατί σε μεγάλο ποσοστό τα άτομα που πλήττονται και παρουσιάζουν επιπλοκές εξαιτίας της νέας γρίπης είναι παχύσαρκα.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της μελέτης κ. Χρήστο Τσατσάνη, Επίκουρο Καθηγητή Κλινική Χημείας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, στόχος της ελληνικής ερευνητικής ομάδας ήταν «η μελέτη των μηχανισμών ρύθμισης της απόκρισης και της ανοχής του συστήματος φυσικής ανοσίας στα παθογόνα».

Οπως όλες οι φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού, έτσι και η φυσική ανοσία οφείλει να είναι καλά ρυθμισμένη: αν η φυσική ανοσία δεν λειτουργήσει επαρκώς και δεν αναχαιτιστούν έγκαιρα οι εισβολείς, αυτοί θα βρουν έδαφος να εγκατασταθούν και τότε η κατάσταση για τον οργανισμό θα είναι δεινή. Αλλά και μια υπεραντίδραση του οργανισμού όταν δεν είναι αναγκαίο θα είναι εξίσου κακή, καθώς στην καλύτερη περίπτωση θα σημάνει απώλεια δυνάμεων, ενώ στη χειρότερη ανάπτυξη ασθενειών. Με άλλα λόγια, αυτό που επεδίωκαν να διαλευκάνουν οι έλληνες επιστήμονες ήταν πώς πετυχαίνει ο ανθρώπινος οργανισμός να αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις επιστρατεύοντας τη φυσική ανοσία χωρίς να υπεραντιδρά αλλά και χωρίς να ολιγωρεί.











Το «φρένο» των μακροφάγων

Κεντρικό ρόλο στη φυσική ανοσία παίζουν τα μακροφάγα κύτταρα, τα οποία εκτός από την αιματική κυκλοφορία εντοπίζονται και σε όλους σχεδόν τους ιστούς, έτοιμα να αντιμετωπίσουν κάθε εισβολέα. Οι έλληνες ερευνητές εστίασαν το ενδιαφέρον τους στη μελέτη των μακροφάγων και σύμφωνα με το άρθρο τους, το οποίο δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Ιmmunity (τεύχος 31, σελ. 230-231) με κύριους συντελεστές την Δρα Α Ανδρουλιδάκη και τον Δρα Δ. Ηλιόπουλο, αποκάλυψαν έναν νέο μηχανισμό ρύθμισης της φυσικής ανοσίας. Ειδικότερα διαπίστωσαν ότι η παρουσία ενός λοιμογόνου παράγοντα διεγείρει τα μακροφάγα τα οποία, ως γνωστόν, παράγουν μια σειρά από ουσίες που ευθύνονται για τη δημιουργία της φλεγμονώδους αντίδρασης, της πρώτης απόπειρας του οργανισμού να απομακρύνει τον εισβολέα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η διέγερση των μακροφάγων έχει ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση ενός άγνωστου ως σήμερα μηχανισμού στον οποίο κυρίαρχο ρόλο παίζει μια πρωτεΐνη, η κινάση Αkt1. Αυτή με τη βοήθεια μικρών αλληλουχιών RΝΑ (ΜicroRΝΑ) ελέγχει τα γονίδια, τα οποία θα πρέπει να εκφραστούν προκειμένου να περιοριστεί η ένταση και η έκταση της φλεγμονής.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται από τους επιστήμονες ανοχή των μακροφάγων. Ο όρος περιγράφει την ικανότητα των μακροφάγων κυττάρων να «αποφασίζουν» πότε καί πόσο έντονα πρέπει να δράσουν και πότε να παραμείνουν αδρανή. Προφανώς η εν λόγω απόφαση οφείλει να λαμβάνεται με βάση τα χαρακτηριστικά του εισβολέα (την ποσότητα, την επιθετικότητά του κ.λπ.), αλλά και την κατάσταση του οργανισμού τη στιγμή που δέχεται επίθεση. Παραδείγματος χάριν, αν ο οργανισμός είναι ήδη σε επιστράτευση (εξαιτίας μια πρότερης λοίμωξης) και υπάρχουν οι δυνάμεις που θα εξουδετερώσουν τον νέο εισβολέα, δεν υπάρχει λόγος να ενισχυθεί επιπλέον η φλεγμονώδης αντίδραση. Αντιθέτως, υπάρχει κάθε λόγος να μη γίνει κάτι τέτοιο, το οποίο θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστρεπτικό για τον ίδιο τον οργανισμό προκαλώντας σηπτικό σοκ, κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια οργάνων και η οποία είναι θανατηφόρα σε ποσοστά της τάξεως του 50%.



Ο ρόλος του λίπους

Μια δεύτερη μελέτη των ερευνητών που Πανεπιστημίου Κρήτης με κύριους συντελεστές την Δρα Β. Ζαχαριουδάκη και τον καθηγητή Α. Μαργιωρή, η οποία δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Journal of Ιmmunology (τεύχος 182, σελ 6444-51)αποκάλυψε ότι ο μηχανισμός ανοχής των μακροφάγων είναι άμεσα συνδεδεμένος με τα λιποκύτταρά μας! Είναι γνωστό ότι τα κύτταρα του λευκού λιπώδους ιστού εκκρίνουν έναν μεγάλο αριθμό ουσιών οι οποίες όχι μόνο εμπλέκονται στη ρύθμιση του μεταβολισμού, αλλά και στη ρύθμιση λειτουργιών του ανοσοποιητικού συστήματος. Πρωταγωνιστικό ρόλο εδώ παίζει η ορμόνη αδιπονεκτίνη, η οποία παράγεται αποκλειστικά από τα κύτταρα του λιπώδους ιστού και η οποία φρενάρει την τάση των μακροφάγων να αναπτύξουν φλεγμονώδη αντίδραση. Με άλλα λόγια, το πόσο έντονη φλεγμονώδη αντίδραση θα αναπτύξουν τα μακροφάγα το ορίζει, μεταξύ άλλων, και η αδιπονεκτίνη, μέσω ενός μηχανισμού, τις λεπτομέρειες του οποίου αποκάλυψε η ελληνική ερευνητική ομάδα.

Τι σημαίνουν όμως όλα τα παραπάνω για μας;«Με δεδομένο ότι τα λεπτά άτομα έχουν αυξημένα ποσά αδιπονεκτίνης στο αίμα τους, ενώ στα παχύσαρκα άτομα τα επίπεδά της είναι μειωμένα,αντιλαμβανόμαστε ότι στα παχύσαρκα άτομα δεν επιτυγχάνεται καλή ρύθμιση της ανοχής των μακροφάγων»εξηγεί ο κ. Τσατσάνης. Ετσι, όταν τα παχύσαρκα άτομα πάσχουν από κάποια λοίμωξη τα μακροφάγα τους αντιδρούν εντονότερα, αυξάνοντας τις πιθανότητες για τυχός επιπλοκές.



Πάχος και γρίπη

Τα ευρήματα των ελλήνων επιστημόνων συνάδουν με τις στατιστικές που θέλουν τα παχύσαρκα άτομα αφενός να είναι περισσότερο ευάλωτα στον ιό τηε γρίπης Η1Ν1 και αφετέρου, όταν νοσηλεύονται προσβεβλημένα από αυτόν, να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου από τις επιπλοκές της νόσου. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ανάλυση των στοιχείων του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας του υπουργείου Υγείας έδειξε πως σε ποσοστό 44% οι ασθενείς που παρουσίασαν πνευμονία από τον ιό της νέας γρίπης ήταν παχύσαρκοι και υπέρβαροι. Ή, ακόμη, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση ερευνητών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, σε ποσοστό 58% οι ασθενείς που νοσηλεύθηκαν με τη νέα γρίπη στην Πολιτεία της Καλιφόρνιας ήταν παχύσαρκοι, ενώ, σύμφωνα με πρότερη μελέτη, από τα 10 πρώτα περιστατικά που νοσηλεύθηκαν στην Πολιτεία του Μίσιγκαν, 9 ήταν παχύσαρκοι (7 από αυτούς ενέπιπταν στην κατηγορία των νοσηρά παχύσαρκων). Αξίζει δε να σημειωθεί ότι οι τρεις θάνατοι που σημειώθηκαν εκεί αφορούσαν παχύσαρκα άτομα.

Θα μπορούσαμε άραγε να ελπίσουμε ότι τα ευρήματα των ελλήνων επιστημόνων θα σημάνουν την αρχή για την πρόληψη των επιπλοκών από τις λοιμώξεις σε παχύσαρκα άτομα; Ο χρόνος θα δείξει. Ως τότε όμως, φαίνεται πως η διατήρηση ενός κανονικού βάρους είναι ο καλύτερος τρόπος άμυνας και από τη γρίπη.

ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΟΥΦΛΕΡΗ | Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2009

Το στρες μειώνει την ανοσοποιητική αντίδραση του οργανισμού